Od dnia 01 stycznia 2012 r. kwestie pieczy zastępczej nad dziećmi pozbawionymi opieki rodziców biologicznych reguluje ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1426).
Rodzina zastępcza jest jedną z form rodzinnej pieczy zastępczej nad dziećmi pozbawionymi częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej. O umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej decyduje sąd rodzinny. Aby stać się rodziną zastępczą, kandydaci są obowiązani posiadać świadectwo ukończenia szkolenia, zaświadczenie kwalifikacyjne potwierdzające posiadanie odpowiednich predyspozycji i motywacji do sprawowania pieczy zastępczej.
Wyróżnia się następujące typy rodzin zastępczych:
- rodzina zastępcza spokrewniona - funkcję tę mogą pełnić osoby będące wstępnymi (babcia, dziadek) lub rodzeństwem dziecka.
- rodzina zastępcza niezawodowa - funkcję rodziny zastępczej pełnią osoby niebędące wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.
- rodzina zastępcza zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna (w rodzinie zastępczej zawodowej może przebywać łącznie nie więcej niż 3 dzieci, w szczególnych wypadkach np. w wypadku licznego rodzeństwa liczba dzieci umieszczonych w takiej rodzinie może być większa).
Jakie warunki należy spełnić, aby zostać rodziną zastępczą?
Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które:
- dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
- nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
- wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku, gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
- nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
- są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniami o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, wystawionymi przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
- przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- zapewniają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokojenie jego indywidualnych potrzeb, w tym: rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego;
- nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe (dla udokumentowania wymagane jest zaświadczenie
o niekaralności); - w przypadku rodziny zastępczej niezawodowej, co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów (co należy udokumentować przedstawiając zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach);
Pomoc pieniężna dla rodzin zastępczych
Rodzinie zastępczej na każde umieszczone dziecko przysługuje świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania, nie niższe niż kwota:.
- 899,00 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej;
- 1361,00 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej lub rodzinie zastępczej niezawodowej;
Rodzinie zastępczej na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatek nie niższy niż kwota 274,00 zł miesięcznie na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania tego dziecka.
Od 1 stycznia 2022r. zgodnie z wprowadzonymi zmianami dotyczącymi dodatku wychowawczego 500+ dla rodzin zastępczych oraz dyrektorów placówek opiekuńczo - wychowawczych zmieniły się zasady naboru wniosków o przyznanie ww. świadczenia.
Według nowych zasad, wnioski o przyznanie świadczenia 500 + można składać do ZUS tylko drogą elektroniczną, a wypłata przyznanego świadczenia będzie odbywać się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane konto bankowe.
Od 1 lipca 2021r., zgodnie z wprowadzonymi zmianami do rządowego programu "Dobry start" zmieniły się zasady naboru wniosków o przyznanie świadczenia dobry start.
Począwszy od roku szkolnego 2021/2022, świadczenie dobry start będzie przyznawał i wypłacał Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w miejsce gminnych i powiatowych organów właściwych - zapewniając w pełni zautomatyzowany proces obsługi rządowego programu "Dobry start".
Według nowych zasad, wnioski o świadczenie dobry start można składać do ZUS tylko drogą elektroniczną, a wypłata przyznanego świadczenia będzie odbywać się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane konto bankowe.